Vrouwengeschiedenis per week
Week 49
2 december 2002 - 8 december 2002
Johanna van Woude: schrijfster, moeder en moordenares?
Op 26 november 1904 overleed in Utrecht Sophia van Wermeskerken-Junius,
beter bekend als de schrijster Johanna van Woude. Enkele bewonderaars
richtten dertig jaar later een grafmonument voor haar op dat nog steeds
te vinden is op de Utrechtse begraafplaats Kovelswade.
Johanna van Woude schreef Hollandsch Binnenhuisje, een bestseller.
Dit boek verscheen voor het eerst in 1888 en werd in de veertig jaar daarna
zestien keer herdrukt. In Hollandsch Binnenhuisje wordt het gezinsleven
van Hein en Truus Smeder en hun twee kinderen beschreven. Een idylllisch
bestaan waarin weinig schokkends gebeurd. Het boek leverde van Woude veel
kritiek op van de 'moderne' Tachtigers, die haar stijl en onderwerpskeuze
niet bepaald vooruitstrevend vonden. Maar ook door de eerste feministen
uit die periode werd Van Woude niet bijzonder gewaardeerd. Zij maakte
er geen geheim van dat zij het huwelijk de meest ideale bestemming voor
de vrouw vond.
Het leven van de schrijfster zelf, Sophia van Wermeskerken-Junius was
heel anders dan in Hollandsch Binnenhuisje werd omschreven. Zo
combineerde zij het moederschap met het schrijven van boeken en het redigeren
van het meisjestijdschrift De Hollandsche Lelie. Haar eigen huwelijk
leek bovendien totaal niet op het droomhuwelijk uit haar boek, het liep
na vijftien jaar zelfs uit op een echtsscheiding.
Vlak voor deze scheiding werd Van Woude door haar echtgenoot ook nog eens
beschuldigd van een poging tot vergiftiging waarvoor ze drie weken in
voorarrest heeft gezeten. Deze verdenking is echter nooit bewezen. De
huishoudster, die de poging tot vergiftiging zou hebben gezien, werd drie
maanden na de scheiding de nieuwe mevrouw van Wermeskerken.
Na de scheiding ging het met Johanna geestelijk steeds slechter. Ze leed
aan achtervolgingswaan en moest in 1902 worden opgenomen in het Utrechtse
Willem Arntszhuis waar ze in november 1904 overleed aan 'hersenverweking'.
Haar grafmonument laat zien dat haar populariteit als schrijfster en moeder
in stand was gebleven. Ondanks de kritiek van de Tachtigers werden haar
boeken zeer veel gelezen, mede door het voor die tijd wat lossere taalgebruik.
Bovendien was de inhoud van haar boeken voor velen zeer herkenbaar. Enige
waardering voor haar werk is ook te vinden in het feit dat Johanna van
Woude tot de eerste dertien vrouwen behoorde die in 1893 tot de maatschappij
der Nederlandse Letterkunde werden toegelaten.
Meer lezen:
Literatuur
tussen Romantiek en realisme: andere schrijvers/schrijfsters in de periode
1830-1880, door J. te Winkel
Over
Annie Foore, de zus van Johanna van Woude en andere negentiende eeuwse
schrijfsters
Meer blogs over vrouwengeschiedenis
: Vijf aanraders op bol.com
• 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis vertelt de verhalen van 1001 boeiende vrouwen, samengesteld door Els Kloek• Femina. Een nieuwe geschiedenis van de Middeleeuwen (via de vrouwen die daaruit zijn geschrapt) door Janina Ramirez
• De hoogste tijd. Een eeuw vrouwenkiesrecht, hoe en door wie kwam dat tot stand?
• De heks van Limbricht, door Susan Smit over een eigenzinnige vrouw die in 1674 van hekserij beschuldigd werd
• Herinneringen van Aletta Jacobs, een strijdbare vrouw in haar eigen woorden
